Jan Matejko to najbardziej znany polski malarz, twórca obrazów o tematyce historycznej i batalistycznej. Sejmu RP ustanowił go jednym z patronów roku 2023. Z tej okazji przypominamy biografię tego wybitnego artysty.
Autoportret, Jan Matejko (1984), Zbiory Muzeum Narodowego w Warszawie https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Matejko_Self-portrait.jpg?uselang=pl#Licencja domena publiczna
Jan Matejko, syn Franciszka i Joanny Rosberg, urodził się 24 czerwca 1838 r. w Krakowie. Był dziewiątym spośród jedenaściorga rodzeństwa. Rodzina mieszkała w domu przy ul. Floriańskiej 41 (obecnie znajduje się w nim muzeum poświęcone Janowi Matejce). Przyszły malarz od dziecka fascynował się historią Polski. Choć z nauką radził sobie przeciętnie, wykazywał niepospolite uzdolnienia plastyczne, i w wieku trzynastu lat został studentem krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych. W 1858 r., dzięki uzyskanemu stypendium, Jan Matejko mógł rozpocząć studia na Akademii Sztuk Pięknych w Monachium. Właśnie tam zdecydował, że poświęci się tworzeniu malarstwa historycznego.
W wieku 24 lat namalował jeden z najbardziej znanych polskich obrazów – Stańczyka, a dwa lata później – Kazania Skargi. Sprzedaż obrazów przyniosła Janowi Matejce stabilizację finansową, dzięki której mógł poślubić ukochaną Teodorę z Giebułtowskich. Swoją rodzinę – żonę i czworo dzieci – uwiecznił na licznych obrazach i szkicach. Małżeństwo z Teodorą nie należało do udanych. Żona malarza uchodziła za osobę konfliktową i despotyczną, urządzała malarzowi liczne awantury i sceny zazdrości. Matejko umieścił ją niemal na wszystkich obrazach przedstawiających kobiety; twarz Teodory ma między innymi królowa Bona (Hołd pruski) i Barbara Radziwiłłówna (Zygmunt August z Barbarą na dworze radziwiłłowskim w Wilnie).
Jan Matejko wspierał materialnie powstańców styczniowych i dostarczał im broń. Po klęsce powstania zmienił ton swojego malarstwa. Chcąc podtrzymać wiarę w odzyskanie niepodległości, przedstawiał najważniejsze momenty w polskiej historii i wizje świetności dawnej Rzeczpospolitej. Namalował między innymi Bitwę pod Grunwaldem i Sobieskiego pod Wiedniem.
Po obejrzeniu Kazania Skargi, Lucjan Siemieński powiedział: historia nasza ma już swojego malarza. Jednak nie tylko Polacy doceniali geniusz Matejki. Artysta odbywał liczne podróże – do Wiednia, Budapesztu, Pragi, Paryża, Florencji, Rzymu, Wenecji i Stambułu. Mimo międzynarodowej sławy, Matejko pozostał człowiekiem bardzo cichym i skromnym. Angażował się przede wszystkim w sprawy rodzinnego miasta. Zaangażował się w ratowanie krakowskich zabytków, uczestniczył w renowacji Sukiennic, Wawelu oraz ołtarza Wita Stwosza.
Artysta pozostawił po sobie imponujący dorobek, który obejmuje ponad trzysta dzieł olejnych, kilkaset rysunków i szkiców, w tym Poczet królów i książąt polskich. Oprócz malarstwa historycznego, ważnym nurtem w jego twórczości było malarstwo portretowe. Zajmował się również pracą dydaktyczną. Jako dyrektor krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych wpłynął na całe pokolenie młodopolskich artystów – między innymi Mehoffera, Wyspiańskiego, Malczewskiego i Tetmajera.
Jan Matejko zmarł 1 listopada 1893 r., w wieku zaledwie 55 lat. Został pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie.
Bitwa pod Grunwaldem, Jan Matejko (1878), zbiory Muzeum Narodowego w Warszawie
https://pl.wikipedia.org/wiki/Jan_Matejko#/media/Plik:Jan_Matejko,_Bitwa_pod_Grunwaldem.jpg domena publiczna
źródła: https://pl.wikipedia.org/wiki/Jan_Matejko, https://culture.pl/pl/tworca/jan-matejko, https://histmag.org/Jak-pracowal-Jan-Matejko-ani-dnia-bez-kreski-20444,https://ciekawostki.online/ciekawostki/485/o-janie-matejko/
